ARNHEM SPOOKSTAD
Hoofdstuk 21
Een kruis met een vurige staart
,,We hebben een Duits vliegtuig gezien zonder propellers. Chris
zegt dat het een raketvliegtuig was en dat er in de toekomst
meer van zullen komen.'' Dat schreef Rein van den Berg eind
1944 uit Borculo in een brief aan familie. Chris kreeg gelijk.
In de herfst verscheen een onbekend wapen in de lucht, op weg
naar geallieerde doelen in Belgie en Engeland. De Duitsers
noemden het hun 'Vergeltungswaffe'.
Er kwamen twee typen van:
de V-1 en V-2.
De V-1 was in feite een onbemand
vliegtuig. Het werd op snelheid gebracht door een katapultinstallatie, waarna een straalmotor de
voortstuwing moest overnemen. Het wapen had een lengte
van 7,5 m en een vleugelwijdte van 4,8 m; latere modellen kregen een actieradius tot 300 km. De techniek was gebrekkig; de
meeste stortten voortijdig neer. De V-2
kwam net zo ver, maar
dat was een echte raket, ontwikkeld in Peenemunde door geleerden als
Wernher von Braun
(later directeur van de Amerikaanse
NASA), die op 100 km hoogte een snelheid van 5400 km per uur
bereikte.
Londen en Antwerpen waren de belangrijkste doelen. In
Antwerpen kwamen op 16 december 1944 bij twee aanvallen 638
mensen om het leven, waarvan 567 in een bioscoop. Het totaal
aantal slachtoffers wordt geschat op 2800 in Londen en ruim
3000 in de Scheldestad. Het verwoestende bombardement op het
Haagse Bezuidenhout op 3 maart 1945 was bedoeld om een lanceerinstallatie voor V-2's in Wassenaar uit te schakelen.
Je moest ze blijven horen, anders kwamen ze omlaag
< In Peenemünde, de bakermat van de Duitse raketindustrie, staat nog een model van de V-1
opgesteld (Wikipedia).
,,Op een dag werden we in Beekbergen opgeschrikt door een hevig
gedreun'', vertelt Ger Ruuls. ,,We dachten dat er weer een
bevrijdingsleger ingezet was. Toen zagen we de oorzaak. In de
lucht vlogen zwarte voorwerpen met daarachter een felle vlam,
zo'n vier à vijf verspreid. Iedereen stond er huiverend naar te
kijken en vroeg zich af wat dat nou weer te betekenen had. Ze
kwamen uit het oosten en konden dus niet van de Engelsen zijn.
De volgende dag hoorden we dat het V-1-wapens waren, 'vliegende
bommen'. Dagen en nachten vlogen ze laag over en je moest ze
blijven horen, want als het lawaai stopte kwam de V-1 omlaag en
explodeerde. Dat was een zenuwslopende situatie.''
In Bornerbroek was een lanceerinstallatie, maar er ging regelmatig iets mis. ,,Ik was in de schuur aan het werk toen zo'n V-1 op honderd meter van het huis terecht kwam'', zegt Bertie
Wemmers. ,,De boer had hem aan zien komen en vloog de kelder in
zonder zijn vrouw of wie ook te waarschuwen. Ik ben hevig
geschrokken, maar de omgeving zei: als ze hier neerstorten en
het is niet op je huis dan ontploffen ze niet. De Ondergrondse
probeerde er zelfs nog de benzine uit te halen voordat de Duitsers er waren.''
Henk Berensen zag ze in Vaassen. ,,Voor ons jongeren was het
een avontuurlijke tijd. We sleutelden aan vliegtuigwrakken en
voeren in een afgeworpen benzinetank op de Grift. 's Avonds
konden we in oostelijke richting de lancering zien van V-1-wapens die - als het goed ging - brommend hun weg in zuidelijke
richting vervolgden. Als het niet goed ging viel het flonkerende lichtje omlaag en eindigde dan met een grote lichtflits op
de grond.''
Jan Kramer was in februari naar de Geitenkamp teruggekeerd,
omdat zijn vader daar als distributieambtenaar werkzaamheden
moest verrichten. Het was een omheinde wijk onder Duitse bewaking, zonder licht en water, waar weinig mensen woonden. ,,Er
heerste een enorme stilte. Die werd alleen doorbroken door het
geluid van de voortstuwing van de V-1, een moordwapen van de
bezetters dat zich als een kruis met een vurige staart door de
lucht bewoog. Maar het was een kruis dat angst veroorzaakte en
bij het neerstorten dood en verderf. We hielden ze goed in de
gaten. We volgden ze met onze ogen. Was hij over ons voorbij,
dan was voor ons het gevaar geweken. Enkele zijn in de omgeving
neergekomen, onder meer in Velp, in Arnhem en vlak over ons
huis heen in de landerijen rondom de Geitenkamp.''
In Velp en omgeving stortten er verschillende neer, vertelt To
Mijnlieff. ,,In februari eentje achter de fabriek waar we woonden; we schrokken ons lam. Bij ons geen ruiten kapot maar aan
de achterkant van de fabriek wel. En ook verderop in het dorp
een ravage. Geen doden gelukkig, maar iedereen was als de dood.
Want er kwamen er zoveel naar beneden. Drie dagen later weer
drie, en ook in Velp, Rozendaal en Ellecom zijn er meerdere
gevallen.''
Een dodelijke V-1 in Klein Amsterdam
Jan Holtrigter uit Apeldoorn zat ondergedoken om aan de Arbeitseinsatz te ontkomen. Tijdens de razzia van 2 december
hield hij zichzelf de hele dag verborgen in een put. 's Nachts
sliep hij onder de vloer van z'n huis en overdag ging hij de
boer op om voor eten te zorgen voor zijn gezin. ,,Op 7 februari
1945 ging ik naar een bakker in de buurtschap Klein Amsterdam,
ten westen van Zutphen. Daar hoorde ik een V-1 aankomen. Net
boven mij stopte de motor, het ding maakte een bocht en viel
neer naast een boerderij waar hij ontplofte. De boerderij
stortte als een kaartenhuis in elkaar. Ik dook direct onder het
ingestorte dak, op zoek naar eventuele overlevenden. Uit het
puin zag ik opeens een kinderhandje steken. Ik ruimde het puin
weg en vond een kind van circa 1,5 jaar, hoogstwaarschijnlijk
een meisje want het had een jurkje aan. Ik heb het bij de buren
afgegeven; het kwam bij en begon te huilen. Intussen was er
hulp gekomen en haalden we ook nog een gewonde vrouw onder de
brokstukken weg. Ook vonden we nog een oudere vrouw, die korte
tijd later is overleden. De boer heeft het bombardement niet
overleefd. Ik heb het verdere zoeken niet afgewacht, want intussen waren de Moffen gekomen en dacht ik: wegwezen, voordat
ze belangstelling krijgen.''
Tot voor kort kende Holtrigter weinig details over het ongeluk.
,,Totdat een paar jaar geleden een boekje verscheen, 'De inval,
bezetting en bevrijding van Voorst', door J. Elfrink. Daarin
stond dat de boer R. Peters heette en zijn tante mevrouw Weyenberg. De vrouw en het meisje bleken evacuees uit Arnhem met de naam Elbers. Elfrink heeft voor me uitgezocht hoe het verder
met hen gegaan is en dat staat in een tweede boekje met dezelfde titel. Het meisje dat ik in het puin vond bleek Nienke te
heten en ze woont nu in Californie. We hebben intussen een
drukke briefwisseling.''
Naar hoofdstuk 22. Vergeten doden van de Tweede Slag
Tot voor kort kende Holtrigter weinig details over het ongeluk. ,,Totdat een paar jaar geleden een boekje verscheen, 'De inval, bezetting en bevrijding van Voorst', door J. Elfrink. Daarin stond dat de boer R. Peters heette en zijn tante mevrouw Weyenberg. De vrouw en het meisje bleken evacuees uit Arnhem met de naam Elbers. Elfrink heeft voor me uitgezocht hoe het verder met hen gegaan is en dat staat in een tweede boekje met dezelfde titel. Het meisje dat ik in het puin vond bleek Nienke te heten en ze woont nu in Californie. We hebben intussen een drukke briefwisseling.''
Naar hoofdstuk 22. Vergeten doden van de Tweede Slag
Terug naar Inhoud
Zie ook:
Herinneringen van Wim de Bie aan V-2-raketlanceringen in Den Haag en vernietiging Haagse Bezuidenhout bij een mislukte poging de installatie uit te schakelen (NOS-video)
Aangepast zoeken
Arnhem Spookstad | Rees: De verzwegen deportatie | Kriegsgefangenenpost | Het drama van de SS Pavon
Artikelen en features | Krapulistische oprispingen | 100 jaar Apeldoornse Courant
Webcams: World Webcam Monitor > Unprotected webcams > Cruiseship cams > List of webcams and more
Media: Press > TV > Radio & video > Twitter and more
World: Atlas | Natural events | Weather > Climate change | Disasters > Earth's End
Various: Dutch Courage's Boeken | Guitar at Charles Bridge | Contact